Alarming data for Poles. 17% of us have no savings for a rainy day

Polacy siedzą na finansowej bombie zegarowej, a lont staje się coraz krótszy. Najnowsze badanie przeprowadzone przez Instytut Badań Rynkowych i Społecznych (IBRiS) na zlecenie Santander Consumer Banku rzuca nowe, niepokojące światło na stan naszych portfeli. Choć na pierwszy rzut oka dane wyglądają optymistycznie – dwie trzecie z nas deklaruje, iż oszczędza – diabeł tkwi w szczegółach. A te szczegóły są alarmujące. Okazuje się, iż aż 17% Polaków nie posiada absolutnie żadnych oszczędności, co oznacza, iż żyją od wypłaty do wypłaty. Dla ponad miliona polskich gospodarstw domowych nagła utrata pracy czy poważniejsza choroba to prosta droga do finansowej katastrofy.

Co więcej, choćby wśród tych, którzy odkładają pieniądze, sytuacja często jest daleka od ideału. Co piąty badany przyznaje, iż jego rezerwy finansowe wystarczyłyby na przeżycie maksymalnie trzech miesięcy bez dochodu. To pokazuje, jak kruche jest poczucie bezpieczeństwa wielu polskich rodzin. Eksperci nie mają wątpliwości: budowanie poduszki finansowej to już nie luksus, a absolutna konieczność w dzisiejszych, niepewnych czasach. Raport IBRiS to ostatni dzwonek, by poważnie przyjrzeć się swoim finansom.

Młodzi Polacy najbardziej narażeni. Kto żyje od wypłaty do wypłaty?

Analiza demograficzna wyników badania IBRiS ujawnia bolesną prawdę – to najmłodsi Polacy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji finansowej. W grupie osób, których oszczędności wystarczyłyby na maksymalnie trzy miesiące, aż 33% to ludzie w wieku od 18 do 29 lat. Oznacza to, iż co trzeci młody dorosły z niewielkimi oszczędnościami żyje w stanie permanentnego stresu finansowego. Jedna nieprzewidziana sytuacja, jak utrata pracy czy nagły, duży wydatek, może w ciągu kilkunastu tygodni pozbawić ich dachu nad głową i stabilności.

Nieco lepiej wygląda sytuacja w starszych grupach wiekowych. Wśród osób posiadających finansowy bufor na 3 do 6 miesięcy dominują Polacy po 60. roku życia, stanowiąc 25% tej kategorii. Wieloletnie doświadczenie zawodowe i życiowe prawdopodobnie nauczyło ich większej przezorności. Z kolei w grupie z oszczędnościami na 7-12 miesięcy przeważają trzydziestolatkowie (21%).

Najbardziej przerażające są jednak dane dotyczące 17% ankietowanych, którzy wprost przyznali, iż nie mają żadnych oszczędności. To ponad milion gospodarstw domowych w skali kraju, które balansują na krawędzi finansowej przepaści. Po drugiej stronie skali znajduje się blisko 20% szczęśliwców, których rezerwy pozwalają na spokojne życie przez ponad rok bez żadnych dochodów. To pokazuje ogromne rozwarstwienie finansowe w polskim społeczeństwie.

Bezpieczeństwo ponad zysk. Gdzie Polacy trzymają swoje pieniądze?

Badanie Santander Consumer Banku pokazuje, iż Polacy w kwestii zarządzania oszczędnościami są narodem niezwykle ostrożnym. Zdecydowanie przedkładamy bezpieczeństwo nad potencjalnie wysokie zyski. Aż 74% oszczędzających trzyma swoje środki na koncie oszczędnościowym. To najprostsza i najbezpieczniejsza forma, gdzie pieniądze są w pełni chronione przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) do kwoty 100 tys. euro.

Drugim najpopularniejszym wyborem są lokaty bankowe, na które decyduje się 49% badanych. Podobnie jak konta oszczędnościowe, oferują one gwarancje BFG, jednak ich rentowność w ostatnich latach bywała niska. Bardziej zaawansowane instrumenty finansowe cieszą się znacznie mniejszym zainteresowaniem. W obligacje skarbowe inwestuje tylko 18% Polaków, a z Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK), funduszy inwestycyjnych czy rachunków maklerskich korzysta zaledwie 13%.

Co ciekawe, mimo ogromnego szumu medialnego, w kryptowaluty inwestuje tylko 11% uczestników badania. Potwierdza to tezę, iż dla większości Polaków liczy się przede wszystkim pewność. Niemal połowa badanych stwierdziła, iż najważniejsza jest dla nich gwarancja zachowania kapitału. Na wysokość oprocentowania zwraca uwagę 41%, a na łatwy i szybki dostęp do pieniędzy – 32%, co jest logiczne, biorąc pod uwagę niewielkie rezerwy większości z nas.

Jesteśmy w ogonie Europy. Dlaczego oszczędzamy tak mało?

Porównanie sytuacji finansowej Polaków z resztą Unii Europejskiej nie pozostawia złudzeń – jesteśmy jednym z najmniej oszczędzających narodów na kontynencie. Jak wynika z danych, stopa oszczędności gospodarstw domowych w Polsce wynosi zaledwie około 5% dochodu rozporządzalnego. To jeden z najniższych wskaźników w całej UE.

Dla porównania, średnia dla państw strefy euro to około 15%. Oznacza to, iż przeciętna rodzina posługująca się walutą euro odkłada proporcjonalnie trzy razy więcej niż polska rodzina. Różnica staje się jeszcze bardziej dramatyczna, gdy spojrzymy na naszego zachodniego sąsiada. W Niemczech wskaźnik ten przekracza 20%, co oznacza, iż Niemcy oszczędzają cztery razy więcej niż Polacy. Te dysproporcje mają realne konsekwencje – wyższa stopa oszczędności to nie tylko większe bezpieczeństwo finansowe pojedynczych rodzin, ale także większa stabilność i odporność całej gospodarki na kryzysy.

Skąd biorą się tak niskie oszczędności w Polsce? Eksperci wskazują na kilka kluczowych przyczyn. Po pierwsze, wciąż relatywnie niskie dochody w porównaniu do kosztów życia. Po drugie, wysoka inflacja z ostatnich lat, która skutecznie zniechęcała do trzymania pieniędzy na nisko oprocentowanych kontach. Po trzecie, być może psychologiczny efekt „życia na kredyt” i chęć konsumpcji tu i teraz po latach wyrzeczeń. Jak podkreśla Mariola Kondek-Pasztetnik z Santander Consumer Banku, „świadome zarządzanie pieniędzmi i budowanie poduszki finansowej to klucz do odporności całego gospodarstwa domowego”.

Jak zacząć oszczędzać? Praktyczne kroki do finansowego bezpieczeństwa

Wyniki badania IBRiS mogą być otrzeźwiające, ale powinny stać się motywacją do działania. Budowanie poduszki finansowej jest w zasięgu każdego, choćby przy ograniczonym budżecie. Kluczem jest systematyczność i zmiana nawyków.

Oto kilka praktycznych kroków, które pomogą zbudować finansowe bezpieczeństwo:

• Zacznij od małych kwot: Nie musisz odkładać od razu tysięcy. Zacznij od 50 lub 100 złotych miesięcznie. Najważniejsze jest wyrobienie nawyku regularnego oszczędzania.
• Zautomatyzuj proces: Ustaw w swojej aplikacji bankowej stałe zlecenie przelewu na konto oszczędnościowe. Niech pieniądze „znikają” z twojego konta głównego zaraz po wypłacie, zanim zdążysz je wydać.
• Stwórz budżet: Przeanalizuj swoje miesięczne wydatki. Sprawdź, gdzie „uciekają” pieniądze. Często rezygnacja z kilku drobnych, codziennych przyjemności pozwala wygospodarować znaczną kwotę w skali miesiąca.
• Wyznacz cel: Finansowym celem minimum powinno być zgromadzenie poduszki bezpieczeństwa równej trzykrotności Twoich miesięcznych wydatków. Optymalny bufor to równowartość sześciu miesięcy. Taka kwota da Ci spokój i czas na znalezienie nowej pracy w razie kryzysu.

Pamiętaj, iż każda odłożona złotówka to inwestycja w Twoją przyszłość, niezależność i spokój ducha. Raport IBRiS to wyraźne ostrzeżenie – czas wziąć finanse w swoje ręce, zanim będzie za późno.